Onder de titel “The brand new world of traditional winemaking” presenteerden de Hongaren hun wijnen gisteren. In een redelijke gevulde ambassade te Den Haag waren tien importeurs aanwezig om te laten proeven waartoe het hedendaagse Hongarije in staat is.

Rassendiscriminatie
Ik heb gisteren bewust aan ‘rassendiscriminatie’ gedaan. In de druivenwereld mag dat. Het is bekend dat Hongarije tegenwoordig met internationale (lees: Franse) druivenrassen succesvol mikt op de export. Chardonnay, sauvignon blanc, cabernet franc (de nieuwe specialiteit), merlot, pinot noir of syrah verkopen is vermoedelijker makkelijker dan hárslevelü of kékfrankos. Maar ik wilde gisteren vooral de inheemse rassen proeven. Dus liet ik bewust alle bekende druiven links liggen en ging ik op zoek naar het inheemse Hongarije. Noem het een ontdekkingstocht…

Communistisch juk
Dat Hongarije zo’n twintig jaar later het veertigjarige communistische juk van zich heeft afgeworpen en tegenwoordig heel verdienstelijke wijnen kan maken, was gisteren wel te proeven. Moderne wijnen in een authentiek jasje. Of authentieke wijnen in een modern jasje. Wat u wilt. In elk geval wijnen die appeleren aan een hedendaagse smaakstijl zonder stoffigheid of een ouderwets karakter. Ik proefde diverse witte druivenrassen, zoals de inmiddels al wat bekendere furmint en hárslevelü, de zenit, juhfark, irsai olivér, olaszrizling etc. Van de rode ging het me vooral om de kékfrankos en de kadarka. Hieronder een overzicht van de belangrijkste witte en rode Hongaarsde druivenrassen.

Olaszrizling (wit)
Olaszrizling (in Oostenrijk bekend als welschriesling, in Kroatië als graševina) is het meest aangeplante witte druivenras van Hongarije. Daar was gisteren weinig van te merken. Ik heb maar een enkele wijn van dit ras gevonden. Doet het goed met houtvergisting en/of houtrijping, maar met een frisse reductieve stijl geprononceerder met een amandelbittertje. Meestal wat neutraal, Granny Smith, citrus, witte peper. Rond het Balatonmeer, in Somló en Eger, maar eigenlijk overal in Hongarije te vinden. Top in Szent György Hill en Csopak.

Furmint (wit)
Furmint (als sipon ook in Slovenië en Kroatië, en als “Mosler’ in Burgenland) is ontegenzeggelijk de meest bekende inheemse druif van Hongarije. Maakt in het gebied Tokaj-Hegyalja – gebotrytiseerd – samen met hárslevelü en een beetje muscat lunel het belangrijkste deel uit van de blend voor de vermaarde edelzoete Tokaji Aszú en komt ook veel voor in Somló, waar de wijn mineraliteit vertoont. Doet het ook goed als droge witte wijn en komt goed tot zijn recht op vulkanische bodem. Tegenwoordig is er meer en meer aandacht voor de droge variant, vooral in Somló. Hoge zuurgraad, daardoor bewaarpotentieel. Complexiteit. Finesse. Appel. Peer. Soms citrus.

Hárslevelü (wit)
Het ‘lindenblaadje’ is samen met furmint de druif voor Tokaji Aszú. Het voegt body, rijkheid en florale aroma’s aan de blend toe. Komt in Somló (mineralig) en Villány-Siklos (zachtere geparfumeerde variant) ook als mono-cepagewijn voor. Zachte zuren. Florale tonen (lindenbloesem en lindenhoning). Grapefruit. Kruidig. Aromatisch.

Juhfark (wit)
Ik had nog nooit van dit druivenras gehoord. De vertaling is ‘schapenstaart’, naar de vorm van de druiventros. Voor de druifluis-ramp kwam dit ras overal in Hongarije voor, maar nu bijna alleen nog maar in op de vulkanische bodem van Somló die mineraliteit aan de wijn geeft. Full-bodied. Kalkachtig/mineralig. Gele steenvruchten. Vuursteen. Walnoot. Soms met agressieve zuren. Lange afdronk. Kan goed ouderen.

Kéknyelü (wit)
‘Kék’ is blauw in het Hongaars. Toch is dit geen blauw druivenras. Kéknyelü betekent ‘blauw steeltje’, omdat de druif een blauw steeltje heeft. Het ras was ooit wijdverbreid, maar komt nu bijna niet meer voor. Gevoelig dingetje, waardoor er weinig opbrengsten van zijn. Goede kéknyelü kan heel aromatisch zijn. Komt nu vooral voor in de Badacsonyi Kéknyelü.

Szürkebarat (wit)
De vertaling van ‘szürkebarat’ is ‘grijze monnik’. Dit is het synoniem voor pinot gris, een bekend ras dus. Het ras geeft vooral rond het Balatonmeer wasachtige wijnen met een goede structuur. Zijn lage zuurgraad kan soms was laffe wijnen opleveren, maar volle aromatische versies bestaan zeker ook. Bekendste is de Badacsonyi Szürkebarat, een rijke wijnen van de noordkant van het Balatonmeer. Komt ook voor in Mátra.

Irsai Olivér (wit)
Dit ras is een kruising van de ‘Poszonyi fehér’ (witte poszonyi) en de Csabagyöngye (parel van Csaba). Het werd in de dertiger jaren van de vorige eeuw als tafeldruif ontwikkeld. Ook bekend als Irsay Oliver. Pittig. Bijna muscaatachtig parfum. Licht en verfrissend met tropisch fruit. Milde zuren. Geeft op z’n best een makkelijk drinkbare druivige witte wijn. Jong drinken.

Traminer (wit)
De traminer kennen we als gewurztraminer. In de praktijk verstaan we onder traminer de wat minder aromatische en blekere variant die veel in Oost-Europa voorkomt. De naam komt van Tramin (Tremeno) in Alto Adige.

Cserszegi füszeres (wit)
Dit druivenras is een kruising van irsai olivér x traminer. Aromatisch. Floraal. Kruidig. Licht Komt vooral voor in Alföld, Etyek-Buda en ten Noorden van het Balatonmeer.

Királyeányka (wit)
Kruising tussen kövérszolo x leányka. Floraal en fruitig. Perzik. Elegante lichte wijn met mooie balans. Goede voorbeelden in Eger en Etyek.

Zenit (wit)
Zenit is een kruising uit 1951 van bouvier x ezerjó. Rijpt vroeg en geeft knisperfrisse fruitige wat neutrale wijnen. NB Hongarije kent meer kruisingen die allemaal met ze… beginnen, zo ook zefir (1983, leányka x hárslevelü, zacht en kruidig) en zéta (furmint x bouvier; stond vroeger bekend als orémus).

Zöldveltelini (wit)
Zöldveltelini is het Hongaarse synoniem voor de Oostenrijkse Grüner Veltliner.

Kabar (wit)
Ook bekend onder de ontwikkelnaam Tarcal 10. Vroegrijpende kruising tussen hárslevelü x bouvier. Recent geaccepteerd voor wijnen in Tokaj-Hegyalja.

Kékfrankos (rood)
De kékfrankos kennen we als Blaufränkisch uit Oostenrijk. Daar de nummer 2 na zweigelt, fureert kékfrankos in Hongarije als de nr. 1 bij de rode rassen. Fijne zuurgraad. Goede tannines. Kruidig. Bosfruit. Komt voor in (blends van) Eger en Szekszárd Bikavér.

Kadarka (rood)
Kadarka wordt een beetje verdrongen door de kékfrankos, maar beleeft momenteel een revival. In de communistische tijd met nadruk op massaproductie, verdween dit arbeidsintensieve laatrijpende ras, dat ook nog eens gevoelig is voor rot, bijna geheel. Nu geeft een vleugje kadarka een pittig en kruidig karakter aan de blends van Szekszárd Bikavér. Ooit de belangrijkste component voor de bekende ‘stierenbloed’ (Egri Bikavér), maar die wijn is op de exportmarkt wat in onmin geraakt. Komt tegenwoordig ook weer voor in Eger. Lichte kersenrode kleur. Meestal lage tanninegraad, maar pittige zuren. Rood fruit, kersen, pruimen. Een beetje vergelijkbaar met een pittige pinot noir. De druif geeft soepele wijnen, maar kan goede kwaliteit leveren bij lage opbrengsten en als hij in toom gehouden wordt. In Bulgarije gamza genoemd.

Menoir (rood)
Menoir is de nieuwe naam van kékmedoc (Médoc noir). Het druivenras kwam rond1900 inHongarije (Eger) na de druifluisepidemie. Het is een gevoelig druifje met dikke vruchten maar een dunne schil. Daardoor is het ras gevoelig voor edele rotting. De menoir rijpt vroeg en heeft een geparfumeerde neus. De wijn van menoir is aromatisch en heeft niet zelden een alcoholpercentage boven de 13%. Wijn van menoir is meestal lichtrood, maar onder goede (terroir)omstandigheden geeft menoir een mooie diepe kleur.

Tokaji Aszú
Dit is natuurlijk geen druivenras, maar een fameuze wijn. Verdient hier toch een plaatsje, omdat de wijn ooit zo beroemd en geliefd was. Een echte koningswijn die door de rijken der aarde werd geprezen en gedronken. Napoleon schijnt er ook dol op geweest te zijn.

Deze dessertwijn komt uit het wijngebied Tokaj-Hegyalja, oftewel Tokaj. Tokaj heeft een ideaal microklimaat voor het ontstaan van de edele schimjmel botrytis cinerea. Tokaji Aszú wordt volgens een speciale methode vervaardigd. ‘Aszú’ is Hongaars voor “uitgedroogd”. Men gebruikt druiven die door de lange droge herfst en de edele rottingzijn uitgedroogd en aangetast. De overrijpe druiven haalt men pas – een voor een met de hand geselecteerd! – in oktober/november van de wijnstok als ze ingedroogd zijn, waardoor een sterke, geurige honingzoete wijn ontstaat. Bij de Tokaji Aszú staat op het etiket het aantal ‘puttonyos’ vermeld dat voor de productie werd gebruikt. Een puttony is een mand van25 literdie de druivenplukker op zijn rug draagt en waar hij de aangetaste druiven in verzameld. De druiven in de manden worden toegevoegd aan de most. Zo krijgt de Tokaji Aszú zijn puttonyos-gehalte. Deste meer puttonyos, deste zoeter en krachtiger de wijn. De gradatie loopt van 3 tot 6 puttonyos, waarbij 3 puttonyos 60-90 gramsuiker bevat en 6 puttonyos 150-180. Daarboven bestaat nog de term Aszú-Eszencia (meer dan180 gramsuiker) en pure mierzoete en exclusieve Eszencia (meer dan450 gramsuiker). De zo ontstane wijn wordt gefilterd en tenminste vier jaar, meestal zes jaar, in ‘gönci’, vaten van136 liter, bewaard. Daarbij oxideert de wijn verder en ontstaat een onmiskenbaar bouquet. Tokaji Aszú is altijd een blend van voornamelijk furmint, aangevuld met hárslevelü en een beetje muscat lunel.

Geproefd…
Tot slot nog enkele wijnen die ik geproefd heb.

  • 2011 Budai Aligvárom uit Etyek-Buda van Nyakas [importeur: Miranda Beems]: vol, rijp fruit, bittertje, aromatisch. Van chardonnay, irsai olivér en rizling silvani.
  • 2008 Diokút Hárslevelü uit Tokaji van Béres [importeur: Miranda Beems]: Sauternes-neus, honing, gedroogde abrikoos, vol, toch mooi droog.
  • 2009 “J” uit Nagy-Somló van Royal Somló [importeur: Miranda Beems]: aromatisch, aangenaam bittertje.
  • 2009 Tavoli Világ uit Sopron van Pfneiszl [importeur: Miranda Beems]: rariteit van shiraz, carmenère, malbec, zinfandel en sangiovese. De wijnmaakster heeft markante druivenrassen gebruikt van de wijnlanden waarin zij stage liep. Lekker.
  • 2003 Tokaji Aszú 6 puttonyos van Sauska [importeur: Miranda Beems]: mooie donkere tint. Vol, rijk, zoet,222 gram suiker/liter, maar nergens overdaad, zelfs elegant met een prachtige zuurgraad. Tokaji Aszú zoals hij hoort te zijn!
  • 2009 juhfark uit Somló van Tornai [importeur: Imperial]: droog, aards, honing, maar met een bijna Sauternes-achtige neus.
  • 2010 zenit uit Somló van Tornai [importeur: Imperial]: volle neus, bijna gewurztraminer, zoetje. De zwarte basaltbodem geeft hier veel kwaliteit aan de druif.
  • 2005 Soproni Frettner uit Sopron van Weninger Pincészet [importeur: Imperial]: blend van kékfrankos, merlot en syrah. Een jaar hout, deels nieuw. Krachtige kruidige neus, zwarte kersen, bramen, goede balans.
  • 2009 Szürkebarat uit Balatonmelleke van Bussay Pince [importeur: Awijn]: droog, 9 maanden hout, vergelijkbaar met een houtgelagerde chardonnay.
  • 2009 Kékfrankos uit Szekszard van Peter Vida [importeur: Awijn]: fris, fruitig, weinig tannine, zacht en sappig.
  • 2009 Kadarka uit Szekszard van Peter Vida [importeur: Awijn]: licht, elegant, weinig tannine, kruidig, pepertje. Aangenaam gekoeld.
  • 2008 Badacsonyi Kéknyelü uit Badacsonyi van Matias [importeur: Kastelijn]: 18 maanden nieuw Hongaars eiken, vanille, goede balans.
  • 2008 Pécsi Jégbor Hárslevelü uit Pécsi van Matias [importeur: Kastelijn]: ijswijn! 9% alcohol.280 gram suiker/liter. Meloen. Abrikoos. Frisse zuren, aangenaam zoet met mooie balans.
  • 2009 Király Öcsi uit Tokaj van Erzsébet Pince [importeur Prowines]: 10% late oogst met edele rotting, expressieve wijn met oxidatieve rijping op foeders, bijzonder, lekker bij ganzenleverterrine.
  • 2010 Tokaji Furmint Late Harvest uit Tokaji van Arvay Winery [importeur: De Kruijf]: beetje botritys,80 gram suiker/liter, elegant, mooie zuren, fris, fruitig.
  • 2009 Tokaji Istenhegy Furmint uit Tokaji van Arvay Winery [importeur: De Kruijf]: 14 maanden houtrijping, chardonnay-achtig, dik, vol, mooie toasting maar mist wat zuren.
  • 2011 Rosé Kékfrankos uit Bataapi van Tuzko Birtok [importeur: De Kruijf]: donkerzalm, fris, fruitig, de beste rosé die ik proefde.
  • 2005 Late Harvest uit Tokaji van Oremus [importeur: Le Vin en Direct]: van furmint,dik, vol, 40% botritys en 60% late oogst, mist wat zuren.
  • 2007 Tokaji Aszú 3 puttonyos en 2004 Tokaji Aszú 5 puttonyos van Tokaj Kereskedohaz [importeur: Schouten wijn]: mooie elegante Tokaji Aszú met resp. 11,5 en 13% alcohol.

Al met al weer een bijzondere en interessante middag waarbij ik weer eens een aantal onbekende(re) druivenrassen kon proeven.

Proost! Egészségedre!